Por qué leer cómics por Federico Raiman

Por qué leer cómics

¿El noveno arte o un arte menor? ¿Por qué la sociedad evalúa constantemente si leer historietas está a la altura de otros consumos literarios? En esta nota de opinión el periodista y creador de contenidos Mariano «Rippy» Rizza, fundador del medio de noticias sobre videojuegos New Game +, relata su experiencia e invita a comenzar el «maravilloso viaje a descubrir la misma magia» que él supo encontrar. 


Por Mariano «Rippy» Rizza*

Si tengo que pensar en alguno de los primeros recuerdos que tengo, me veo entrando a escondidas en la habitación de mi hermano mayor para llevarme los tomos de Mafalda que él coleccionaba. ¿Por qué no me los prestaba? Bueno, lo más probable es que yo no tuviera más de cuatro años y existía el riesgo de que se rompieran en mis descoordinadas manos.

Sin embargo, durante el tiempo que estaban en mi poder, los disfrutaba en demasía. Aún no iba a aprender a leer hasta dentro de dos años más, pero las ilustraciones de Quino me contaban mil historias sin una sola palabra. No tenía que leer -ni saber- quienes eran los Beatles para entender el disfrute de Mafalda bailando. No tenía que haber terminado la escuela para entender el fastidio de Felipe cada vez que llevaba el guardapolvo puesto. No necesitaba tener ningún tipo más de información que la que me proporcionaba cada viñeta, tanto individualmente como en secuencia, para sentirme otro niño más de ese barrio.

Para mi sorpresa, cuando comencé a leer, fui descubriendo que mi interpretación no distaba tanto del verdadero sentido de las tiras, hecho que se fue repitiendo en distintas publicaciones. Como si hubiera algún tipo de magia que las transformara en una suerte de idioma universal.

Creciendo en una época donde los chupetes electrónicos estaban atados a una única habitación de la casa, este medio se convirtió en una herramienta fundamental para mis viejos, a la hora de acompañarme en un viaje largo en auto, calmarme en la sala de espera de algún consultorio médico o entretenerme en la casa de mis abuelos, donde la televisión no se dignaba a tener color ni canales de dibujos animados. Fue así que primero mirando las ilustraciones y luego empezando a ponerle voz a sus globos de diálogo, Patoruzú, Isidoríto, Superman, Batman, Pelopincho y Cachirula, fueron dándome la bienvenida al fantástico mundo de las historietas. 

Mafalda, la tira más famosa creada por Joaquín "Quino" Lavado
Mafalda, la tira más famosa creada por Joaquín «Quino» Lavado

Con el tiempo sin embargo y en una era donde la cultura pop no dominaba la conversación como lo hace hoy, fui percibiendo que lo que solía conocerse como el Noveno Arte, también acostumbraba a ser denominado un arte menor. “Caricaturas en la contratapa del diario” y no mucho más. Esta realidad, logró que distintas generaciones se alejaran de los cómics a medida que eran introducidas en otras expresiones con más valoración, como la literatura o el cine.

Al ir creciendo, me costó mucho encontrar pares con quienes compartir esta pasión, pero hoy la realidad es distinta y la superpoblación de películas de superhéroes llevó a mucha gente a buscar más aventuras en las páginas que les dieron origen. Lo que no está mal, después de todo, el orden de los factores no altera el producto. Gracias a esto, suelo ponerme contento cuando me preguntan qué cómic leer de tal o cual personaje, o que hay más allá de las historias de capas, espadas y trajes robóticos.

Pero lo que rara vez me preguntan es ¿por qué leer cómics? Y por más que este planteo sea desvergonzadamente retórico, quiero compartirles mi respuesta, para invitar a quienes se hayan quedado afuera de este maravilloso viaje a descubrir la misma magia que supe encontrar, siendo yo quien les dé la bienvenida a este medio que transgrede todas las normas de la lectura convencional. Pongámonos en situación. 

La acción física de leer una novela transcurre en un período de tiempo determinado, que sólo varía en lo que a cada uno le lleva deslizar los ojos de izquierda a derecha sobre la página. A medida que leemos, interiorizamos y con nuestra imaginación vamos dando forma a esos personajes y los lugares que habitan, rara vez volviendo atrás, a menos que estemos estudiando o hayamos perdido el hilo de la narrativa. Algo extremadamente satisfactorio, pero de alguna manera bidimensional.

En una historieta sin embargo, el proceso de lectura es otro. Sí, vamos a deslizar nuestros ojos a lo largo de la página pero de una manera diferente, con jerarquías, ritmos, vaivenes y distintos tiempos. Las ilustraciones en la página pueden parecer imágenes estáticas, pero cada viñeta es un cuadro con la profundidad de un agujero de conejo que narra a lo largo, lo alto, lo ancho y a través del tiempo

Detengámonos en una viñeta donde un estereotípico héroe se encuentra inmovilizado, mientras escucha el magnánimo monólogo del villano de turno. Nuestros ojos van a leer el texto impreso de izquierda a derecha, pero también van a analizar el ambiente. ¿Cómo se vé la guarida del villano? ¿Qué tipo de trampa tiene a nuestro campeón atrapado? Nos vamos a concentrar en las expresiones en los rostros de cada uno de ellos, las acciones sugeridas por la posición de sus cuerpos, la tensión de sus músculos simulando la fuerza que están ejerciendo. Esto a su vez es complementado por las sombras o colores que acentúan el momento, las posibles onomatopeyas y hasta la tipografía elegida por los artistas, la cual puede o no ser la misma para los dos personajes o hasta ser distinta en el resto de las viñetas.

Todo esto colocado con una precisión quirúrgica para que nuestros ojos se deslicen por toda la página con la suavidad y gracia de una patinadora artística siendo inconscientemente guiados por los autores que la compusieron para que la apreciemos de una manera determinada. Pero al mismo tiempo, nadie nos exige que avancemos a la siguiente página. Mientras que en un libro leer la misma oración más de tres veces puede asemejarse a estar perdiendo la cordura, perdernos en la página de un cómic o en una sola viñeta incluso, puede regalarnos la resignificación de esas acciones con cada segundo que nos quedemos en la misma

Ahora, imaginando un formato clásico, multipliquemos eso por ocho viñetas en cada página, por veinticuatro páginas. Ciento noventa y dos pinturas multidimensionales, protagonizadas por múltiples personajes, escenarios y resultados. De repente, lo que en un principio parece un arte estático, comienza a asemejarse más a disfrutar del ensamble de una sinfónica, donde hasta el trazo del lápiz sobre la hoja es un instrumento nuevo. No estamos leyendo sólo las palabras, sino los dibujos, los colores y hasta el espacio negativo entre todas estas cosas.

Una página de Watchmen, historieta de Alan Moore ilustrada por Dave Gibbons
Una página de Watchmen, historieta de Alan Moore ilustrada por Dave Gibbons

Sumado a esto, los cómics tienen la capacidad de dominar la atención de los lectores y lectoras de una manera muy particular. En una novela de terror podemos leer como una víctima es decapitada y su cabeza rueda hasta los pies de otro personaje. La secuencia impresiona y hasta puede aterrar, pero inmediatamente vamos a pasar a la siguiente oración para ver qué sucede.

En una película de terror ni siquiera tenemos la opción de decidir por nosotros mismos. El impacto puede llegar a ser hasta mayor debido a las herramientas del medio audiovisual, pero la película decide cuánto dura ese momento. En una historieta somos nosotros quienes decidimos cuánto quedarnos en la viñeta con esa imagen. Esa cabeza puede seguir golpeando los pies eternamente y el horror queda suspendido como una nota sostenida en el tiempo. De la misma manera el beso puede durar para siempre o la pose heroica de la guerrera puede ser un monumento para toda la eternidad.

Las historietas no sólo nos permiten redimensionar las emociones que nos hacen sentir, sino que nos otorgan el dominio de las mismas. Podemos tardar un minuto o un año en pasar una sola página, los artistas fueron los doctores Frankenstein que armaron al monstruo, pero nosotros somos el rayo que les da vida y eso tal vez sea la mayor expresión posible de un arte colaborativo. Somos artífices de estos micro y macro cosmos en constante expansión. Por qué la última parte de esta ecuación, lo que queda fuera de los paréntesis de cada historieta individualmente, es como todo esto varía, no solo dependiendo los distintos guionistas y artistas que las crean, sino las infinitas combinaciones y colaboraciones entre estos.

Porque los mismos autores consideran que no hay medio como el cómic. Varios de los más renombrados escritores de historietas también redactan novelas y guiones de cine, televisión y videojuegos y aún así la gran mayoría -como Neil Gaiman o J. Michael Straczynski– si tienen que elegir, eligen las viñetas. Por qué como intuí de chico y ustedes van a percibir cuando tengan una en las manos, son un lenguaje diferente, inmersivo, cautivante, emotivo y desafiante. Porque se parece a todo y a nada al mismo tiempo.

Y esa no es una frase al aire. Se parece a todo, porque mama de diversas artes. Es ilustración, es pintura, fotografía, es composición, es literatura. Al mismo tiempo, es más que la suma de las partes. Más que una expresión artística, es un idioma en sí misma. No hace falta más que retroceder a las pinturas rupestres o los jeroglíficos en las pirámides para ver cómo está herramienta narrativa secuencial está en el propio ADN de la humanidad. Algo que nos define y nos conserva como especie es nuestra capacidad de documentar nuestra existencia y las historietas son gran parte de este esquema.   

Para Grant Morrison, uno de los guionistas más reconocidos del mundo, los cómics no son un arte gráfico sino canciones. No está siendo poético, literalmente las considera vibraciones sonoras que tocamos a través de una página. Vale aclarar, Morrison se considera un mago que dice hablar con aliens, por lo que podríamos considerarlo un loco lindo y ya. Sin embargo, para William y Holloway Marston, el matrimonió de psicólogos que crearon a la Mujer Maravilla, las historietas son la expresión de deseo más pura y real que se puede encontrar entre las personas. Como una llave maestra a las emociones humanas. Podríamos concluir así que tanto magos como científicos concuerdan en que los cómics son una expresión artística única y subversiva, capaz de despertar emociones inigualables. ¿Por qué leer historietas entonces? ¿Porque los dibujos están buenos y las historias son épicas? Sí. Pero por sobre todas las cosas, porque una vez que encuentren las que son para ustedes, lo más probable es que sus vidas ya no vuelvan a ser las mismas


Mariano Rippy Rizza

*Mariano “Rippy” Rizza es periodista, guionista, y productor audiovisual, aunque pasa la mayoría del tiempo delante de cámaras y micrófonos como conductor, saltando de podcast en podcast y distintos contenidos web. Luego de años de radio y televisión, ahora se dedica exclusivamente al streaming, luego de fundar un nuevo medio independiente, New Game +

Seguilo a Rippy en las redes sociales: Twitter | Instagram   

La ilustración que encabeza esta nota fue realizada por Federico Raiman. Artista plástico, ilustrador, pintor, dibujante de Storyboards y autor de los libros Mafiami y Solo. Seguilo en Instagram.

xosotin chelseathông tin chuyển nhượngcâu lạc bộ bóng đá arsenalbóng đá atalantabundesligacầu thủ haalandUEFAevertonxosofutebol ao vivofutemaxmulticanaisonbetbóng đá world cupbóng đá inter milantin juventusbenzemala ligaclb leicester cityMUman citymessi lionelsalahnapolineymarpsgronaldoserie atottenhamvalenciaAS ROMALeverkusenac milanmbappenapolinewcastleaston villaliverpoolfa cupreal madridpremier leagueAjaxbao bong da247EPLbarcelonabournemouthaff cupasean footballbên lề sân cỏbáo bóng đá mớibóng đá cúp thế giớitin bóng đá ViệtUEFAbáo bóng đá việt namHuyền thoại bóng đágiải ngoại hạng anhSeagametap chi bong da the gioitin bong da lutrận đấu hôm nayviệt nam bóng đátin nong bong daBóng đá nữthể thao 7m24h bóng đábóng đá hôm naythe thao ngoai hang anhtin nhanh bóng đáphòng thay đồ bóng đábóng đá phủikèo nhà cái onbetbóng đá lu 2thông tin phòng thay đồthe thao vuaapp đánh lô đềdudoanxosoxổ số giải đặc biệthôm nay xổ sốkèo đẹp hôm nayketquaxosokq xskqxsmnsoi cầu ba miềnsoi cau thong kesxkt hôm naythế giới xổ sốxổ số 24hxo.soxoso3mienxo so ba mienxoso dac bietxosodientoanxổ số dự đoánvé số chiều xổxoso ket quaxosokienthietxoso kq hôm nayxoso ktxổ số megaxổ số mới nhất hôm nayxoso truc tiepxoso ViệtSX3MIENxs dự đoánxs mien bac hom nayxs miên namxsmientrungxsmn thu 7con số may mắn hôm nayKQXS 3 miền Bắc Trung Nam Nhanhdự đoán xổ số 3 miềndò vé sốdu doan xo so hom nayket qua xo xoket qua xo so.vntrúng thưởng xo sokq xoso trực tiếpket qua xskqxs 247số miền nams0x0 mienbacxosobamien hôm naysố đẹp hôm naysố đẹp trực tuyếnnuôi số đẹpxo so hom quaxoso ketquaxstruc tiep hom nayxổ số kiến thiết trực tiếpxổ số kq hôm nayso xo kq trực tuyenkết quả xổ số miền bắc trực tiếpxo so miền namxổ số miền nam trực tiếptrực tiếp xổ số hôm nayket wa xsKQ XOSOxoso onlinexo so truc tiep hom nayxsttso mien bac trong ngàyKQXS3Msố so mien bacdu doan xo so onlinedu doan cau loxổ số kenokqxs vnKQXOSOKQXS hôm naytrực tiếp kết quả xổ số ba miềncap lo dep nhat hom naysoi cầu chuẩn hôm nayso ket qua xo soXem kết quả xổ số nhanh nhấtSX3MIENXSMB chủ nhậtKQXSMNkết quả mở giải trực tuyếnGiờ vàng chốt số OnlineĐánh Đề Con Gìdò số miền namdò vé số hôm nayso mo so debach thủ lô đẹp nhất hôm naycầu đề hôm naykết quả xổ số kiến thiết toàn quốccau dep 88xsmb rong bach kimket qua xs 2023dự đoán xổ số hàng ngàyBạch thủ đề miền BắcSoi Cầu MB thần tàisoi cau vip 247soi cầu tốtsoi cầu miễn phísoi cau mb vipxsmb hom nayxs vietlottxsmn hôm naycầu lô đẹpthống kê lô kép xổ số miền Bắcquay thử xsmnxổ số thần tàiQuay thử XSMTxổ số chiều nayxo so mien nam hom nayweb đánh lô đề trực tuyến uy tínKQXS hôm nayxsmb ngày hôm nayXSMT chủ nhậtxổ số Power 6/55KQXS A trúng roycao thủ chốt sốbảng xổ số đặc biệtsoi cầu 247 vipsoi cầu wap 666Soi cầu miễn phí 888 VIPSoi Cau Chuan MBđộc thủ desố miền bắcthần tài cho sốKết quả xổ số thần tàiXem trực tiếp xổ sốXIN SỐ THẦN TÀI THỔ ĐỊACầu lô số đẹplô đẹp vip 24hsoi cầu miễn phí 888xổ số kiến thiết chiều nayXSMN thứ 7 hàng tuầnKết quả Xổ số Hồ Chí Minhnhà cái xổ số Việt NamXổ Số Đại PhátXổ số mới nhất Hôm Nayso xo mb hom nayxxmb88quay thu mbXo so Minh ChinhXS Minh Ngọc trực tiếp hôm nayXSMN 88XSTDxs than taixổ số UY TIN NHẤTxs vietlott 88SOI CẦU SIÊU CHUẨNSoiCauVietlô đẹp hôm nay vipket qua so xo hom naykqxsmb 30 ngàydự đoán xổ số 3 miềnSoi cầu 3 càng chuẩn xácbạch thủ lônuoi lo chuanbắt lô chuẩn theo ngàykq xo-solô 3 càngnuôi lô đề siêu vipcầu Lô Xiên XSMBđề về bao nhiêuSoi cầu x3xổ số kiến thiết ngày hôm nayquay thử xsmttruc tiep kết quả sxmntrực tiếp miền bắckết quả xổ số chấm vnbảng xs đặc biệt năm 2023soi cau xsmbxổ số hà nội hôm naysxmtxsmt hôm nayxs truc tiep mbketqua xo so onlinekqxs onlinexo số hôm nayXS3MTin xs hôm nayxsmn thu2XSMN hom nayxổ số miền bắc trực tiếp hôm naySO XOxsmbsxmn hôm nay188betlink188 xo sosoi cầu vip 88lô tô việtsoi lô việtXS247xs ba miềnchốt lô đẹp nhất hôm naychốt số xsmbCHƠI LÔ TÔsoi cau mn hom naychốt lô chuẩndu doan sxmtdự đoán xổ số onlinerồng bạch kim chốt 3 càng miễn phí hôm naythống kê lô gan miền bắcdàn đề lôCầu Kèo Đặc Biệtchốt cầu may mắnkết quả xổ số miền bắc hômSoi cầu vàng 777thẻ bài onlinedu doan mn 888soi cầu miền nam vipsoi cầu mt vipdàn de hôm nay7 cao thủ chốt sốsoi cau mien phi 7777 cao thủ chốt số nức tiếng3 càng miền bắcrồng bạch kim 777dàn de bất bạion newsddxsmn188betw88w88789bettf88sin88suvipsunwintf88five8812betsv88vn88Top 10 nhà cái uy tínsky88iwinlucky88nhacaisin88oxbetm88vn88w88789betiwinf8betrio66rio66lucky88oxbetvn88188bet789betMay-88five88one88sin88bk88xbetoxbetMU88188BETSV88RIO66ONBET88188betM88M88SV88Jun-68Jun-88one88iwinv9betw388OXBETw388w388onbetonbetonbetonbet88onbet88onbet88onbet88onbetonbetonbetonbetqh88mu88Nhà cái uy tínpog79vp777vp777vipbetvipbetuk88uk88typhu88typhu88tk88tk88sm66sm66me88me888live8live8livesm66me88win798livesm66me88win79pog79pog79vp777vp777uk88uk88tk88tk88luck8luck8kingbet86kingbet86k188k188hr99hr99123b8xbetvnvipbetsv66zbettaisunwin-vntyphu88vn138vwinvwinvi68ee881xbetrio66zbetvn138i9betvipfi88clubcf68onbet88ee88typhu88onbetonbetkhuyenmai12bet-moblie12betmoblietaimienphi247vi68clupcf68clupvipbeti9betqh88onb123onbefsoi cầunổ hũbắn cáđá gàđá gàgame bàicasinosoi cầuxóc đĩagame bàigiải mã giấc mơbầu cuaslot gamecasinonổ hủdàn đềBắn cácasinodàn đềnổ hũtài xỉuslot gamecasinobắn cáđá gàgame bàithể thaogame bàisoi cầukqsssoi cầucờ tướngbắn cágame bàixóc đĩaAG百家乐AG百家乐AG真人AG真人爱游戏华体会华体会im体育kok体育开云体育开云体育开云体育乐鱼体育乐鱼体育欧宝体育ob体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育开云体育开云体育棋牌棋牌沙巴体育买球平台新葡京娱乐开云体育mu88qh88

¿Querés transformarte en patrocinador de Por qué leer?
Ojo, todo patrocinio será premiado ; )

Más reseñas